Լանդշաֆտների սոցիալ-տնտեսական ֆունկցիան

Գիրք՝ Գ․ Ավետիսյան «Լանդշաֆտագիտություն» էջ 28-30

Այլ․  Հ․Կ Գաբրելյան «Լանդշաֆտագիտություն» էջ 92-93

1. Թվարկե՛լ լանդշաֆտի սոցիալ-տնտեսական ֆունկցիաները։
Գյուղատնտեսական, անտառատնտեսական, լեռնարդյունաբերական:

Տրանսպորտային լանդշաֆտում խաչմերուկ է ստեղծվում, կառուցվում են պահեստարաններ, հյուրանոցներ, օդանավակայան: Լանդշաֆտն ամբողջապես ծառայում է տրանսպորտին:

Ռազմաստրատեգիական լանդշաֆտը վերափոխվում է այն հաշվով, որ պաշտպանական հզորությունը ուժեղացավի , կառուցվում են զորանոցներ, ճանապարհներ, ռազմական նշանակության օբյեկտներ:

Ուսումնական լանդշաֆտը կարող է ծառայել ուսումնական գործին: Կան համալսարաններ, բարձրագույն դպրոցներ ունեցող քաղաքներ: Քաղաքի հիմնական ֆունկցիան դա է, բայց սրան զուգահեռ անպայման պետք է լինեն սպասարկման ոլորտի ձեռնարկություններ, խանութներ, հյուրանոցներ և այլն:

Արդյունաբերական: Կան արդյունաբերության շատ ճյուղեր, որոնց ձեռնրակությունները թափոններ են արտանետում: Նման օբյեկտները պետք է կառուցվեն խոշոր քաղաքներից հեռու, ավելի ապահով վայրերում, որպեսզի թափոնները քաղաք չհասնեն:

Մարդածին լանդշաֆտները կարող են լինել նաև բազմաֆունկցիոնալ. մեծ քաղաքներն այդպիսին են: Բոլոր դեպքերում մարդը պետք է հանգամանորեն ուսումնասիրի լանդշաֆտը, իմանա նրա ռանձնահատկությունները և աշխատի կարգավորել դրանց բաղադրիչների հակադրութոյւններնո ւ անցյալի գործոնները:

2. Բնութագրե՛լ գյուղատնտեսական, անտառատնտեսական և լեռնաարդյունաբերական լանդշաֆտի ֆունկցիաները։
Գյուղատնտեսական: Սա մարդածին կուլտուրական լանդշաֆտի այնպիսի տեսակ է, որի ֆունկցիան է գյուղատնտեսական մթերքների արտադրությունը: Ենթադրենք՝ ունենք ցածր արդյունավետությամբ մարգագետին: Այս մարգագետինը հերկվում է, ցանում են բարձր բերքատվության ցանովի խոտեր, անց են կացնում ոռոգիչ ջրանցք, ստանում են բարձր բերք: Մարգագետնի եզրին հնարավոր է կառուցել անասնապահական ֆերմա, մշակել յուղ, պնաիր և այլ մթերքներ:

Անտառատնտեսական: Դիցուք ընդարձակ տարածության վրա անտառատնկում է կատարվում ոտոգման ցանց ստեղծվում, հիմնում են փայտամշակման մի ձեռնարկություն, որը խիստ պլանավորված եղանակով կատարում է սանիտարական ծառահատում, փայտանյութը օգտագործում է առաջավոր եղանակներով:

: Ասենք հայտնաբերվել է գունավոր մետաղների մի հարուստ հանքավայր: Շուտով այստեղ հիմնադրվում է բանավորական ավան, կառուցվում են բնակելի շենքեր ու լեռնամետալուրգիական կոմբինատ: Նոր ստեղծված մարդածին լանդշաֆտի ֆունկցիան է մետաղի արտադրությունը: Սրա հետ կապված զարգանում է սպասարկման ոլորտը, առողջապահությունը, կառուցվում են դպրոցներ, ստեղծվում է տրանսպորտի համակարգ և այլն:

3. Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում ռեկրեացիոն լանդշաֆտը։ Առանձնացնել ՀՀ-ում առկա ռեկրեացիոն լանդշաֆտի մի քանի օրինակներ։
Եթե լանդշաֆտը ունի առողջարար կլիմա, հանքային ջրեր, գեղեցիկ բնություն, ուրեմն ունի ռեակցիոն ֆունկցիա: Կառուցվելու են առողջարաններ, հանգստյան տներ, զբոսայգիներ, զվարճարաններ, որոնք կապահովեն մարդկանց հանգիստն ու առողջությունը: Հրաշալի օրինակ է Ջերմուկը, որտեղ կան առողջարաններ, հանգստյան տներ և այլն:

4. Արդյունաբերության շահագործման հետևանքով, ի՞նչ վնաս է կրում լանդշաֆտը։ Բերել մի քանի օրինակներ։

Օդի աղտոտվածություն. գործարաններից և էլեկտրակայաններից աղտոտող նյութերի արտանետումները, ներառյալ ծծմբի երկօքսիդը, ազոտի օքսիդները և մասնիկները, կարող են հանգեցնել օդի աղտոտվածության: Սա կարող է հանգեցնել շնչառության հետ կապված խնդիրների, վնաս հասցնել բուսականությանը և թթվային անձրևների առաջացմանը:

Ջրի աղտոտում. արդյունաբերական կեղտաջրերը, որոնք պարունակում են քիմիական նյութեր, ծանր մետաղներ և տոքսիններ, ջրային մարմիններ թափելը կարող է աղտոտել գետերը, լճերը և օվկիանոսները: Այս աղտոտումը վնասում է ջրային էկոհամակարգերին, վտանգում ջրային բուսական և կենդանական աշխարհը և ազդում մարդու սպառման համար ջրի որակի վրա:
Հողի աղտոտում

Արդյունաբերական թափոնների ոչ պատշաճ հեռացումը, պահեստային տանկերից արտահոսքը և վտանգավոր քիմիական նյութերի արտանետումը կարող են հանգեցնել հողի աղտոտման: Այս աղտոտումը կարող է հանգեցնել հողի բերրիության նվազմանը, վնասել բույսերին և աղտոտված մշակաբույսերի սպառման արդյունքում մարդու առողջության համար վտանգներ ստեղծել:

Անտառահատում. որոշ արդյունաբերություններ, հատկապես նրանք, որոնք զբաղվում են անտառահատմամբ և հանքարդյունաբերությամբ, նպաստում են անտառահատմանը: Անտառների շարունակական հատումը փայտի վրա և արդյունաբերական գործունեության համար տեղ ստեղծելու համար հանգեցնում է կենսամիջավայրի կորստի, կենսաբազմազանության կրճատման և էկոհամակարգերի խանգարումների:

Կլիմայի փոփոխություն. արդյունաբերական արդյունաբերությունները, որոնք մեծապես կախված են հանածո վառելիքներից, մթնոլորտ են արտանետում ջերմոցային գազեր, ինչպիսիք են ածխաթթու գազը: Սա նպաստում է գլոբալ տաքացմանը և կլիմայի փոփոխությանը ՝ հանգեցնելով ջերմաստիճանի բարձրացման, տեղումների օրինաչափությունների փոփոխության և ավելի հաճախակի ծայրահեղ եղանակային իրադարձությունների:

Ռեսուրսների սպառում. որոշ արդյունաբերություններ անընդունելի տեմպերով արդյունահանում են բնական ռեսուրսները ՝ սպառելով սահմանափակ ռեսուրսներ, ինչպիսիք են օգտակար հանածոները, հանածո վառելիքը և ջուրը: Սա կարող է հանգեցնել երկարաժամկետ էկոլոգիական հետևանքների և բացասաբար ազդել այդ ռեսուրսներից կախված էկոհամակարգերի վրա:

Հողերի դեգրադացիա. արդյունաբերական գյուղատնտեսության ինտենսիվ պրակտիկան, ինչպիսիք են թունաքիմիկատների գերօգտագործումը և մոնոկուլտուրան, կարող են հանգեցնել հողի էրոզիայի, հողի բերրիության կորստի և վարելահողերի դեգրադացիայի:
Արդյունաբերական պատահարներ:

5. Ներկայացնել մարդածին լանդշաֆտի դրական և բացասական կողմերը։

Մարդածին լանդշաֆտների դրական կողմերը:

Գյուղատնտեսության արտադրողականություն. մարդկանց կողմից հողերի մշակումը հանգեցրել է սննդի արտադրության ավելացման, աճող բնակչության աջակցության և սննդի անվտանգության ապահովման: գյուղատնտեսական արտադրանքի արտադրության և պահպանման համար անհրաժեշտ է ավելի քան 10000 տոննա հող:

Քաղաքաշինություն. քաղաքներն ու քաղաքները մարդածին լանդշաֆտներ են, որոնք ծառայում են որպես մշակույթի, առևտրի և նորարարության կենտրոններ: Դրանք միավորում են մարդկանց և հեշտացնում տնտեսական և սոցիալական փոխգործակցությունը:

Ենթակառուցվածքներ և կապ. մարդու գործունեությունը հանգեցրել է ենթակառուցվածքների զարգացմանը, ինչպիսիք են ճանապարհները, կամուրջները և կապի ցանցերը ՝ բարելավելով հաղորդակցությունն ու մատչելիությունը:

Մարդածին լանդշաֆտների բացասական կողմերը:

Կենսամիջավայրի ոչնչացում. ուրբանիզացիան և գյուղատնտեսության ընդլայնումը հաճախ հանգեցնում են բնական բնակավայրերի ոչնչացման, ինչը հանգեցնում է կենսաբազմազանության կորստի և բնիկ տեսակների տեղահանման:

Աղտոտում. մարդու գործունեությունը նպաստում է օդի, ջրի և հողի աղտոտմանը ՝ բացասաբար ազդելով էկոհամակարգերի առողջության վրա և ռիսկեր ստեղծելով մարդկանց և կենդանիների պոպուլյացիաների համար:

Կլիմայի փոփոխություն. մարդածին գործունեությունը, հատկապես հանածո վառելիքի այրումը, նպաստում է ջերմոցային գազերի արտանետմանը, ինչը հանգեցնում է կլիմայի փոփոխության և դրա հետ կապված հետևանքների, ինչպիսիք են ջերմաստիճանի բարձրացումը և ծայրահեղ եղանակային իրադարձությունները: